Τι είναι το πρώτο πράγμα που θυμάται από τη ζωή της η Μαρία Ναυπλιώτου; Δεν ήταν ούτε 5 ετών, έπαιζε στο διαμέρισμα της οικογένειας στου Μακρυγιάννη και στο βάθος η ασπρόμαυρη τηλεόραση έδειχνε την ΥΕΝΕΔ. Ξαφνικά, στην οθόνη εμφανίστηκαν σκηνές όπερας. Η Μαρία πήγε με τα χέρια ανοιχτά, ακούμπησε τις παλάμες στην οθόνη και σχεδόν μπήκε μέσα σε αυτή νιώθοντας μαγεμένη. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν αυτή η στιγμή που η κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιός κατάπιε το φως, έγινε η ίδια φως και άρχισε να εκπέμπει με έναν τρόπο απολύτως προσωπικό, ξεχωριστό και τεράστιας εμβέλειας στη θεατρική σκηνή, στην τηλεόραση, στον τρόπο που υπάρχει και κυκλοφορεί ανάμεσά μας.
Τη συναντώ στο ξενοδοχείο "The Dolli at Acropolis" την ημέρα του μεγάλου καύσωνα, κάτω από ένα κεραμικό του Κοκτώ, γαλήνια, αν και βρίσκεται μέσα σε έναν κυκεώνα προβών για την "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" του Ευριπίδη, που θα είναι η εναρκτήρια παράσταση των Επιδαυρίων από το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου στις 5 Ιουλίου, σε σκηνοθεσία του τρομερού παιδιού του θεάτρου Τιμοφέι Κουλιάμπιν. Βρίσκεται και σε ένα μπαράζ γυρισμάτων για το σίριαλ "Παραλία" στην ΕΡΤ, που έκλεψε ακόμα και τη διεθνή προσοχή. Στην τσάντα της το κείμενο του Ευριπίδη με σημειώσεις και υπογραμμίσεις, στο τηλέφωνο το chat με τους ηθοποιούς του σίριαλ. "Μου άρεσε πάρα πολύ, το έβλεπα πριν αρχίσω να συμμετέχω κι εγώ. Το λάτρευα γιατί παίζουν όλοι καταπληκτικά, αλλά εκεί γνώρισα και τον υπαίτιο όλης της κατάστασης, τον σκηνοθέτη Στέφανο Μπλάτσο, έναν άνθρωπο εκπληκτικό. Περνάμε ζάχαρη, έχουμε όλοι καταπληκτική επικοινωνία και χημεία" λέει και δείχνει πραγματικά χορτάτη, ξέγνοιαστη.
Οι Αμερικανοί τουρίστες περνούν δίπλα της και της ρίχνουν κλεφτές ματιές με θαυμασμό, όπως γελάει με τον γνωστό αβίαστο τρόπο της. Είναι η ώρα να την τραβήξω στα σκοτάδια. Στα σκοτάδια της Κλυταιμνήστρας που υποδύεται στην παράσταση, του Τρωικού Πολέμου, των Αχαιών που καταδυνάστευσαν τις γυναίκες, της υποταγής. Στα σκοτάδια των πολέμων που σήμερα σαρώνουν τη Γη, της πολιτικής που μετά και τις ευρωεκλογές και ενόψει των εκλογών στις ΗΠΑ δείχνουν ότι κρεμόμαστε από μια κλωστή. Είναι έτοιμη να μιλήσει γι’ αυτό, ίσως επειδή όλα τα χρόνια της καριέρας της έχει βυθιστεί στα μνημειώδη σκοτάδια της αρχαίας τραγωδίας, των μεγάλων έργων του κλασικού ρεπερτορίου, της ρωσικής σχολής και ξέρει όχι μόνο να πλοηγείται σε αυτά, αλλά και να τα εξηγεί, να τα βάζει στο βάθρο που αξίζει στο καθένα και να μπορεί να σηκώνει το κεφάλι πάνω από αυτό το σκοτάδι.
"Η "Ιφιγένεια εν Αυλίδι” του Κουλιάμπιν μιλάει για την τεχνολογία του πολέμου, όπως εκείνος την αντιλαμβάνεται. Κάθε πόλεμος έχει ένα μανιφέστο, ένα διακύβευμα και κάτω από αυτό κρύβονται συνωμοσίες, ίντριγκες και συγχρόνως μια "τσαγκαρική” του πολέμου. Κάθε κράτος χτίζει μια προπαγάνδα – αυτή είναι η τεχνολογία με την οποία πάει να πολεμήσει. Και οι μεγάλοι χαμένοι είναι πάντα οι αθώοι. Η Ιφιγένεια του Ευριπίδη είναι ίσως το παγκόσμιο πρότυπο των αθώων, των θυμάτων των μεγάλων πολέμων. "Η μόνη αθώα είναι η Ιφιγένεια. Οι ενήλικες με κάποιον τρόπο έχουν διαφθαρεί και απομακρυνθεί από αυτό που νιώθαμε όλοι όταν ήμασταν νέοι: ελεύθεροι. Έχουν συμβιβαστεί σε όλο αυτό το οικοδόμημα που έχει χτιστεί, σε ένα παραμορφωμένο κτίριο". Με τα χέρια της μοιάζει να σκαρφαλώνει στον αέρα, να γραπώνεται από πέτρες, νιώθω ότι βλέπει ένα κτίριο του Γκαουντί. "Σε αυτό το παραμορφωμένο κτίριο μοιάζουν να έχουν αγκιστρωθεί σε ένα παράθυρο, στη θέα, σε μια ανάγκη που δε σε αφήνει πια να είσαι ελεύθερος, να έχεις ηθικές αξίες".
Η ίδια είναι η Κλυταιμνήστρα στην παράσταση. "Έρχεται μια στιγμή που πρέπει να κάνει μια επιλογή και αυτό το κουβαλάει για όλη την υπόλοιπη ζωή της". Την επιλογή να δώσει τελικά τη θυγατέρα της στον Αγαμέμνονα για να τη θυσιάσει. "Μα δεν ήταν και η Κλυταιμνήστρα θύμα;" αναρωτιέμαι. "Υπήρξε θύμα, αλλά συμβιβάστηκε. Υπάρχει ένα άλλοθι, όμως πάντα έχεις την επιλογή. Πάντα. Δε μιλάω, φυσικά, για σκλαβωμένους ανθρώπους. Η Κλυταιμνήστρα, όμως, είχε την επιλογή να πει: "Εγώ το παιδί μου δεν το θυσιάζω”. Δεν το κάνει. Λέει κάποια στιγμή στην Ιφιγένεια: "Δεν μπορώ να κάνω κάτι. Ο πατέρας σου σε παρέδωσε στον Άδη”. Θα μπορούσε να πει: "Δε σε αφήνω να σκοτωθείς. Θα φύγουμε μαζί. Και αν χρειαστεί, θα σκοτωθώ μαζί σου”".
Το θέμα των επιλογών. Είναι σχεδόν απόλυτη σε αυτό η Μαρία Ναυπλιώτου. Μου απαντάει κοφτά. "Όλοι, πάντα, έχουμε επιλογές" λέει. "Παραπονιόμαστε "Γιατί να συμβεί αυτό σ’ εμένα;”. Όμως, τη στιγμή που παραπονιόμαστε ξεχνάμε ότι ο χαρακτήρας μας είναι η μοίρα μας. Η Κλυταιμνήστρα μπορούσε να πει στον Αγαμέμνονα: "Δε σ’ τη δίνω την Ιφιγένεια όσο και αν με απειλείς”".
Αποφασίζω να την πιέσω. Να μου πει μια επιλογή που πήρε θυσιάζοντας κάτι άλλο. "Όταν μπήκα στον χώρο, συμμετείχα στο σίριαλ "Αίθουσα του Θρόνου”. Έγινε χαμός. Άρχισα να έχω βροχή από προτάσεις για να κάνω διαφημίσεις, να παίξω σε σίριαλ. Εγώ, όμως, δεν έκανα τίποτα από αυτά, πήγα στο Εθνικό Θέατρο γιατί ήθελα να εκπαιδευτώ και να παίξω στην Επίδαυρο. Έλεγα συνέχεια "όχι” σε αυτές τις προτάσεις. Με κοιτούσαν περίεργα. Επιθυμούσα τόσο πολύ, όμως, να κάνω στο θέατρο αυτά που έκανα, που δε θεωρούσα ότι θυσιάζω κάτι. Αυτή είναι η τύχη".
Δεν έχει πάντα την απαιτούμενη διαύγεια όταν κάνει επιλογές, ζητάει πάντα τη γνώμη ανθρώπων που εμπιστεύεται. "Όταν έχεις διλήμματα, η διαύγεια πετάγεται από το παράθυρο" τονίζει. "Ναι, κάποιες επιλογές δεν ήταν σωστές, θα μπορούσα να είχα πράξει διαφορετικά. Όμως, προσπαθώ να μην κλαίω πάνω από το χυμένο γάλα. Δεν μπορώ να γυρίσω τον χρόνο πίσω" λέει με ένα μειδίαμα, ανασηκώνοντας τους ώμους, τραβώντας πίσω τα μακριά μαύρα μαλλιά της.
Κάποια στιγμή στην παράσταση, ως Κλυταιμνήστρα, λέει στον Αχιλλέα: "Αν υπάρχει θεός, θα ανταμειφθούμε. Αν δεν υπάρχει, για ποιον λόγο να μοχθούμε;". Συζητάμε για τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών στην Ευρώπη, τα φαντάσματα που ξύπνησαν, δηλώσεις πολιτικών που είναι αδιανόητες, την επιστροφή σε ένα σκοτάδι μετά από τόσους αιώνες κατακτήσεων για τους ανθρώπους. Ο Ευριπίδης παίρνει για ακόμα μία φορά τη φωνή της: "Αγοράζουμε τα πιο μισητά δίνοντας τα πιο λατρεμένα".
"Γιατί δε σηκώνεσαι να πας να ψηφίσεις; Όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης" λέει. "Όλοι μας είμαστε απογοητευμένοι, όμως δε γίνεται να απαξιώνεις την πολιτική σε αυτό τον βαθμό. Ψήφισε, κατακεραύνωσε, μόνο έτσι μπορούν να έρθουν οι λύσεις". Μένει για λίγο σκεπτική. "Κάνουμε ένα βήμα μπροστά και πέντε πίσω. Είναι ανησυχητικό να συζητάμε σήμερα για το δικαίωμα της γυναίκας στο σώμα της. Είναι ανησυχητικό να ωθείς τόσες γυναίκες σε τρόπους που μπορεί να είναι μοιραίοι για τη ζωή τους. Είδα ένα απόσπασμα από την ομιλία της βραβευμένης συγγραφέα Fran Lebowitz στη Στέγη και έλεγε ότι, αν οι άνδρες μπορούσαν να κάνουν παιδιά, τότε δε θα υπήρχε γειτονιά χωρίς κέντρα αμβλώσεων, σαν τα μπαρμπέρικα".
Παίρνουμε μια βαθιά ανάσα. "Ευτυχώς, έχω στη ζωή μου ζεστές σχέσεις, ουσιαστικές, με τους ανθρώπους που έχω επιλέξει" σημειώνει. Εκεί και στα λόγια των μεγάλων του θεάτρου η Μαρία Ναυπλιώτου βρίσκει τρόπους να χαλυβδώνεται, να μένει σε επαγρύπνηση, αλλά και να μη χάνει την αισιοδοξία της. Να μη χάνει αυτό το χαμόγελο που κάνει τους περαστικούς έξω από τα παράθυρα του "The Dolli” στη Μητροπόλεως να κοντοστέκονται για λίγο.
Φωτογραφίες: Βασίλης Μαντάς. Styling: Ειρήνη Αναστασιάδη.
