Υπάρχουν δυο πράγματα που σου κάνουν αμέσως εντύπωση στην πρωτεύουσα της Δανίας, Κοπεγχάγη: ο όγκος των ποδηλάτων και τα πολλά και ωραία καταστήματα που αφορούν το home design. Υπάρχουν ασφαλώς ακόμα περισσότερα που θα σας συγκινήσουν καθώς περιηγείστε στην πόλη, για την οποία όποιον χαρακτηρισμό και αν έχετε ακούσει να την περιγράφει -"σύγχρονη", "cool", "χαρούμενη", "προσεγμένη" - την περιγράφει εξαιρετικά. Συμπληρώστε και αυτόν της "καλαίσθητης", όχι με την έννοια της αψεγάδιαστης κομψότητας, αλλά του "γούστου" με μία ευρύτερη έννοια που μοιάζει να αποτελεί το αλατοπίπερο στο lifestyle των Δανών γενικά. Από τα χάρτινα κυπελλάκια του καφέ και τις βιτρίνες των καταστημάτων μέχρι την καρέκλα στην οποία θα απλώσετε τα ρούχα σας στο ξενοδοχείο που σας φιλοξενεί, το κριτήριο της αισθητικής δεν φαίνεται να αποτελεί παραμελημένη κουκκίδα στη λίστα των προϋποθέσεων για να είναι κάτι ολοκληρωμένο στη ζωή των "πιο ευτυχισμένων πολιτών του πλανήτη".
Το δανέζικο design, γνώριμο για την απλότητά του και την άριστη σε εκτέλεση τεχνική του μεταξύ άλλων, έχει μακρά ιστορία, οι ίδιοι οι Δάνοι μάλιστα εντοπίζουν τις ρίζες του στην εποχή των Vikings. Τη δική μας γνωριμία με το δανέζικο design, πυλώνα αυτού που έχει κυριαρχήσει σήμερα στη διακόσμηση και τη μόδα ως Scandi Style, ξεκίνησε με το ταξίδι στην Κοπεγχάγη μ' ένα από τους παλαιότερους οίκους της, τον Georg Jensen.
Georg Jensen, καλλιτέχνης και οραματιστής
Ο Georg Jensen (στα δανέζικα προφέρεται Γκέορκ Γένσεν) ίδρυσε το μικρό (ακόμα τότε) εργαστήρι αργυροχοΐας του σ' έναν από τους κεντρικούς (και ακριβότερους σήμερα) δρόμους της Κοπεγχάγης, την οδό Bredgade, το 1904. Έμαθε την τέχνη της χρυσοχοΐας σε ηλικία 14 ετών ως εκπαιδευόμενος σε εταιρία της εποχής, όμως με τη λήξη της μαθητείας του τον κέρδισαν τα καλλιτεχνικά του ενδιαφέροντα. Το 1987 γράφτηκε στη βασιλική σχολή Καλών Τεχνών της Δανίας όπου διδάχτηκε την τέχνη της γλυπτικής δίπλα στον διάσημο Δανό γλύπτη Theobald Stein. Με την αποφοίτησή του άρχισε να εκθέτει τα έργα του και ξεκίνησε να μαθαίνει την τέχνη της κεραμικής, σε μία χώρα που διαθέτει μεγάλη κληρονομιά σ' αυτή. Οι καλές τέχνες, όμως, δεν ήταν αρκετές για να βγάλει το μεροκάματο και να συντηρήσει την οικογένειά του, και αφού αρχικά έκανε μία προσπάθεια να φτιάξει και να πουλήσει κεραμικά, τελικά στράφηκε στην αργυροχοΐα. Την τέχνη που έμαθε πρώτη.
Η σύντομη αυτή αναφορά στη βιογραφία του Georg Jensen είναι απαραίτητη για να κατανοήσει κανείς τη πρωτοπόρα φιλοσοφία του brand: το καλλιτεχνικό του υπόβαθρο και οι σχέσεις του με τους εκπροσώπους των καλών τεχνών καθιέρωσαν ένα μοναδικό μοτίβο συνεργασιών στην ιστορία του οίκου -και το design, γενικά. Γλύπτες, ζωγράφοι, designers, ακόμα και ένας ...έκπτωτος πρίγκιπας, συνεργάστηκαν με τον Jensen στη δημιουργία των συλλογών από κοσμήματα και οικιακά σκεύη. Henning Koppel, Johan Rohde, Sigvard Bernadotte (ο Σουηδός πρώην πρίγκιπας που έγινε σχεδιαστής οικιακών ειδών), Arne Jacobsen είναι μερικά από τα σπουδαία ονόματα που περιγράφουν iconic συλλογές του brand για το σπίτι, οι οποίες κυκλοφορούν μέχρι και σήμερα. Το σύνολο των 90 συνεργασιών που καταγράφει ο οίκος στα (σχεδόν) 120 χρόνια λειτουργίας του, δεν θα μπορούσε να είναι ολοκληρωμένο χωρίς αναφορά σ' εκείνες για τα κοσμήματα όπου ονόματα όπως αυτά της Vivianna Torun Bülow-Hübe, αλλά και του Έλληνα Minas – του μοναδικού εξωτερικού σχεδιαστή που διατήρησε την υπογραφή του στα κοσμήματα του brand- να αποτελούν κάποιες από τις πιο γνωστές.
Το στιλ του ίδιου του George Jensen στα σχέδιά του χαρακτηρίστηκε από έντονες Art Nouveau επιρροές με στοιχεία όπως οι έντονοι σκαλιστοί διάκοσμοι, τα φλοράρ μοτίβα και τα σταφύλια, να γίνονται siganture στις δημιουργίες του. Ήταν, όμως, τα καθαρά και μίνιμαλ στις γραμμές επιτραπέζια σκεύη και διακοσμητικά που έφεραν τη μεγάλη επιτυχία για τον οίκο Jensen, σε μία εποχή που το "φορτωμένο" στιλ ήταν ακόμα παράδοση, και έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στο δανέζικο design, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Joseph Alexiadis / Courtesy of Georg Jensen Greece
Ο κόσμος του Georg Jensen
Η ατμόσφαιρα στα κεντρικά της Georg Jensen αποπνέει ηρεμία. Σχεδόν δεν μπορείς να ταυτίσεις την ατμόσφαιρα με την πραγματικότητα: ότι είναι μια πολυάσχολη μέρα σε μία μεγάλη εταιρεία. Πρώτος σταθμός της ξενάγησης, μετά το θερμό καλωσόρισμα από τον CEO του Georg Jensen, Mehul Tank, τα ιστορικά αρχεία. Εδώ που συνεχίζει να χτυπά η καρδιά του οίκου αφού από αυτό το καλοδιατηρημένο, πολύτιμο χρονοντούλαπο εξακολουθούν να αντλούν έμπνευση οι σχεδιαστές για επόμενες συλλογές. Η Ida Heiberg Bøttiger, υπεύθυνη του αρχείου, μας εξηγεί ότι μπορούμε να πάρουμε όσες φωτογραφίες θέλουμε αρκεί να μην φωτογραφήσουμε τα παράθυρα (καθώς δεν επιτρέπεται να αποκαλυφθεί σε πιο σημείο του κτιρίου βρίσκεται το αρχείο). Μας αποκαλύπτει, επίσης, ότι το αρχείο του Georg Jensen προστατεύεται από τη δανέζικη κυβέρνηση, που σημαίνει ότι ακόμα και αν η εταιρεία αλλάξει χέρια ή πουληθεί στο εξωτερικό, το αρχείο θα περάσει στην κατοχή του κράτους καθώς δεν μπορεί να φύγει από τη Δανία.
Το μάτι δυσκολεύεται να σταθεί κάπου αφού τα πάντα γύρω είναι εντυπωσιακά: καρφίτσες με πολύτιμους λίθους, κολιέ (που γίνονται και καρφίτσες!), ρολόγια, τσαγιέρες και κανάτες, κηροπήγια, μαχαιροπίρουνα κ.ο.κ., όλα από ασήμι, τοποθετημένα είτε σε προθήκες είτε σε τραπέζια και ράφια ή πάνω σε τρόλεϊ έτοιμα να πάνε για αποκατάσταση και συντήρηση, σε κάνουν να νιώθεις ότι μόλις άνοιξες ένα πειρατικό σεντούκι και δεν ξέρεις ποιο θησαυρό θέλεις να αγγίξεις πρώτα με τα χέρια σου. Η Ida μας δείχνει επίσης πρωτότυπα σκίτσα του Jensen, στα οποία έχουν πρόσβαση οι σχεδιαστές όταν αναζητούν έμπνευση ή για να μελετήσουν τις λεπτομέρειες, όπως και εκείνο της εμβληματικής κανάτας του Henning Koppel, η επιτυχία της οποίας ως ένα από τα πιο δημοφιλή σχέδια των συλλογών Georg Jensen συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Μία φωτογραφία ακόμα, κάποια γωνιά με ασημικά που διέφυγε της αρχικής προσοχής, η ευχάριστη προθυμία της Ida να σου εξηγήσει τα πάντα για κάθε αντικείμενο, και κανείς δεν έχει διάθεση να φύγει άμεσα από το αρχείο. Η συνέπεια του χρόνου, όμως, είναι σημαντική για τους Δανούς και το επόμενο ραντεβού δίνεται στα εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας. Εκεί μας περιμένει ο Philip Mørch-lassen, διευθυντής παραγωγής, για να μας ξεναγήσει στους χώρους που παίρνουν ζωή τα σχέδια από ασήμι των συλλογών Georg Jensen. Συγκεκριμένα, στα εργαστήρια της αργυροχοΐας του οίκου εκτελούνται κατά παραγγελία αποκλειστικά παρτίδες ή μεμονωμένα κομμάτια από είδη για το σπίτι, είτε σετ σερβιρίσματος είτε είδη διακόσμησης ή άλλα πρακτικά αντικείμενα - όχι κοσμήματα.
Ανάμεσα στους ξύλινους πάγκους στους οποίους είναι διάσπαρτα παντός είδους εργαλεία από σφυριά και βαριοπούλες μέχρι τροχούς και τανάλιες, οι αργυροχόοι του Georg Jensen αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας ο καθένας τα συγκεκριμένα κομμάτια ή τμήματα των αντικειμένων που τους έχουν ανατεθεί. Απόλυτα συγκεντρωμένοι στην εργασία τους, ξέρουν ότι ένα λάθος τρόχισμα ή χτύπημα του σφυριού μπορεί να τους στοιχίσει δουλειά μηνών. Όπως μας εξηγεί ο Philip, μπορεί να χρειαστούν από εβδομάδες μέχρι μήνες για να ολοκληρωθεί μία παραγγελία και το αποτέλεσμα πρέπει να είναι απόλυτα ακριβές και ολόσωστο. Κάθε διαφορετικό χέρι σημαίνει και διαφορετική ταυτότητα στο σφυριλάτημα της ασημένιας ράβδου που θα πάρει την τελική μορφή του αντικειμένου γι' αυτό και ένας τεχνίτης τη φορά αναλαμβάνει να ολοκληρώσει το κομμάτι που του έχει ανατεθεί. Τα διαφορετικά χτυπήματα, εξάλλου, διακυβεύουν το σωστό αποτέλεσμα και αν στα δικά μας αδαή μάτια αυτό ακούγεται λεπτομέρεια για οίκους όπως ο Georg Jensen η άριστη τεχνική και η αρτιότητα αποτελεί βασικό πυρήνα των αξιών του. Όπως και βασική αρχή του δανέζικου design συνολικά.
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες μεταξύ άλλων αποτελούν το ότι περισσότερα από τα μηχανήματα και τεχνικές που χρησιμοποιούν συντηρούνται από πάρα πολύ παλιά, ότι για να γίνει κανείς ένας ολοκληρωμένος αργυροχόος χρειάζεται τουλάχιστον 10 χρόνια μαθητείας και δουλειάς, και ότι πολλοί από τους τεχνίτες είναι γυναίκες. Στα fan facts θα προσθέταμε το ότι οι τεχνίτες δίνουν συχνά τα δικά τους ονόματα στα αντικείμενα τα οποία πρέπει να δημιουργήσουν και το "έγκυος χήνα" είναι η "χαϊδευτική" ονομασία για τις κανάτες της σειράς Koppel. Όπως θα μας πει χαρακτηριστικά ο Philip γι' αυτή την εθιμοτυπία, "οι τεχνίτες δουλεύουν τόσο καιρό μ' αυτά τα αντικείμενα, τα βλέπουν σαν παιδιά τους".
Joseph Alexiadis / Courtesy of Georg Jensen Greece
Joseph Alexiadis / Courtesy of Georg Jensen Greece
Επίσκεψη στο Flagship store
Αποχαιρετούμε τα κεντρικά του οίκου, με την αίσθηση ότι μόλις ολοκληρώσαμε ένα meditation session, και κατευθυνόμαστε στο flagship store του Georg Jensen το οποίο στεγάζεται σε κεντρικό σημείο της οδού Strøget, του μεγαλύτερου εμπορικού δρόμου της Κοπεγχάγης- και ένα από τους μεγαλύτερους πεζοδρομημένους εμπορικούς δρόμους της Ευρώπης. Το διώροφο κατάστημα της Georg Jensen έχει θέα στην πλατεία Amagertorv, όπου δεσπόζει το συντριβάνι Stork. Το σημείο φαίνεται να αποτελεί meeting point για τους Δανούς, οι οποίοι απολαμβάνοντας την ηλιοφάνεια μίας παρατεταμένης για τα δεδομένα της χώρας καλοκαιρίας μοιάζει αυτή την εποχή να είναι διαρκώς στους δρόμους.
Στους δρόμους, όμως, βρίσκονταν γιατί στην Κοπεγχάγη εκείνες τις μέρες λάμβανε χώρα το ετήσιο φεστιβάλ "3 Days of Design", που όπως αντιλαμβάνεται κανείς από το όνομά του αφορά στη γνωριμία του κοινού με το δανέζικο design και τα brands που το εκπροσωπούν. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, στο flagship store του Georg Jensen πραγματοποιείται η παρουσίαση του Penumbra, ενός χειροποίητου centerpiece από ατόφιο ασήμι. Η συγκίνηση με την οποία ο σχεδιαστής του αντικειμένου, David Thulstrup, αναφέρεται σ' αυτή τη συνεργασία με τον οίκο και το αντικείμενο που δημιούργησε, δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για το πόσο σημαντικές και τιμητικές είναι οι συνεργασίες με έναν ιστορικό οίκο όπως ο Georg Jensen. Παρατηρώντας το Penumbra, ένα εξαιρετικό δείγμα σύγχρονου design με ρίζες ωστόσο στην πλούσια κληρονομιά του brand, δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε ότι ο χρόνος είναι μια έννοια σχετική. Το παρελθόν μπορεί εύκολα να βρει τη θέση του στο παρόν και το μέλλον όταν ξέρεις πώς να διατηρήσεις ζωντανή την ιστορία σου. Κι όταν ξέρεις πώς να τη συντηρήσεις, ξέρεις και πώς να την ξαναγράψεις.
Στο δωμάτιο με τα αρχεία, το βλέμμα μου πέφτει σε κάτι καλογυρισμένα ασημικά που είναι τοποθετημένα πάνω σ' ένα τρόλεϊ. Σαν μόλις να είχε φτάσει μία νέα παραλαβή. "Ida, αυτά είναι πρόσφατα κομμάτια;", ρωτάω. "Αυτά πρέπει να είναι από τη δεκαετία του '50. Μόλις τα γυαλίσαμε". Οραματιστής, λοιπόν, είναι αυτός που σε κάνει να βλέπεις το παλιό ως καινούργιο ή για να το θέσουμε διαφορετικά, δημιούργησε στο παρελθόν κάτι που παραμένει διαχρονικό. Και ο Georg Jensen το κάνει αυτό για περισσότερα από 100 χρόνια.
*Αν αναζητάτε ξεχωριστά είδη για το σπίτι ή δώρα γάμου για τα οποία όλοι θα σας θυμούνται, επισκεφτείτε το κατάστημα Georg Jensen στο Golden Hall (Λεωφ. Κηφισίας 37, Μαρούσι) ή το ηλεκτρονικό κατάστημα georgjensen.gr. Εδώ φυσικά θα βρείτε και τις υπέροχες συλλογές με κοσμήματα.
