Τέχνη δύσκολη, περίτεχνη, στον χρόνο απαιτητική, στη λεπτομέρεια εστιασμένη. Μία τέχνη που ριζώνει σε εποχές πολύ μακρινές από τη στιγμή που άρχισε να αξιολογείται ως καλλιτεχνικό επίτευγμα. Οι απαρχές της γλυπτικής αποτελούν ένα ταξίδι μακρύ. Ένα ταξίδι εκατομμυρίων ετών, το οποίο αποφάσισε να πραγματοποιήσει το Μουσείο Μπενάκη μέσα από τη νέα εντυπωσιακά διαφορετική έκθεση του. Με κοινωνούς όλους εμάς.
Η πυξίδα του χρόνου τοποθετείται στο παρελθόν. 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν. Τότε, που οι πρώτες πειραματικές – τεχνικά αθώες, γνωστικά αδιευκρίνιστες – (ανα)πλάσεις άρχισαν να λαμβάνουν χώρα. Ένας ρηξικέλευθος χρονικός προσδιορισμός, ο οποίος ανατρέπει τα μέχρι τώρα δεδομένα υποστηρίζοντας μέσω ευρημάτων ότι η αισθητική αφύπνιση εμφανίζεται στην ιστορία του πολιτισμού πολύ νωρίτερα από ό,τι ήταν μέχρι σήμερα αποδεκτό.
Αξίζει κανείς να σκεφτεί ότι ο μέχρι τώρα κανόνας της ιστορίας της τέχνης αναγνωρίζει ως αρχαιότερα καλλιτεχνικά δείγματα τα γλυπτά των παλαιολιθικών "Αφροδιτών", τη ζωγραφική, τα χαράγματα και τα ανάγλυφα στις παρειές των σπηλαίων, με πιο γνωστά τα σπήλαια του Λασκώ και της Αλταμίρα, όλα έργα του είδους μας, Homo sapiens. Η έκθεση "Οι απαρχές της γλυπτικής. Αρχαιολογικά ευρήματα από τον Παλαιό Κόσμο και τη Λέσβο 2,5 εκατομμύρια έως 50.000 χρόνια πριν από σήμερα" έρχεται να το ανατρέψει. Με τεκμήρια, ευρήματα, καλλιτεχνικές αποδείξεις.
Όπως αποκαλύπτει η έκθεση, αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν από την εμφάνιση των Homo sapiens, προγονικά είδη κατασκεύαζαν εργαλεία ακολουθώντας την Αχελαία τεχνική παράδοση και επεδίωκαν τη συμμετρία δημιουργώντας δακρυόσχημα και σφαιρικά σχήματα. Κάποιες φορές επέλεγαν εντυπωσιακά πετρώματα, ενίοτε δημιουργούσαν κοφτερές ακμές γύρω από ένα κεντρικό σημείο αναφοράς, εγγενές στην πρώτη ύλη, όπως παραδείγματος χάρη ένα απολίθωμα ή μια κρυσταλλική ατέλεια ή επεδίωκαν τον γιγαντισμό των εργαλείων. Άλλα είδη αναγνώριζαν ανθρωπόμορφες ή ζωόμορφες απεικονίσεις σε πετρώματα και τα μετέφεραν στους καταυλισμούς τους.
Έχοντας ως πυρήνα την έκθεση "First Sculpture: From Handaxe to Figure Stone που διοργανώθηκε από το Nasher Sculpture Center" στο Ντάλας το 2018, η πρόταση του Μουσείου Μπενάκη στην Κουμπάρη εμπλουτίζεται με ακόμη περισσότερα ευρήματα από διαφορετικά σημεία της Ελλάδας και της Ευρώπης. Τη Λέσβο, την Αφρική, την Ευρασία.
Στα εκθέματα περιλαμβάνονται σπάνια παλαιολιθικά εργαλεία και μορφές σε λίθο από τη συλλογή του Tony Berlant στο Ντάλας, το Ινστιτούτο Ανθρώπινης Παλαιοντολογίας στο Παρίσι, το Μουσείο της Άνω Γαλιλαίας και την αρχαιολογική συλλογή του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ στο Ισραήλ, το Μουσείο Ανθρωπολογίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Προϊστορικής Έρευνας στο Τοταβέλ και το Μουσείο του Βιτβάτερσραντ στο Γιοχάνεσμπουργκ, στη Νότια Αφρική.
Δίπλα σε αυτά παρουσιάζονται, για πρώτη φορά στο ελληνικό και παγκόσμιο κοινό, εργαλεία από τη σημαντική θέση στα Ροδαφνίδια της Λέσβου, που ανασκάπτει συστηματικά το Πανεπιστήμιο Κρήτης από το 2012. Η συνομιλία των ελληνικών ευρημάτων με ευρήματα από άλλα μέρη της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής αναδεικνύει τη σημασία του Αιγαίου ως πύλης εισόδου των πρώτων κατοίκων της Ευρώπης.
Ταυτόχρονα, τεκμηριώνει το ειδικό βάρος της ατελώς γνωστής παλαιολιθικής κληρονομιάς του Αιγαιακού Αρχιπελάγους στην ιστορία της τέχνης, του πολιτισμού και των ανθρώπινων ροών στα βάθη της προϊστορίας, σε μια περίοδο πριν από τη γραφή, κατά τη διάρκεια της οποίας τα τεχνολογικά επιτεύγματα και οι αισθητικές αναζητήσεις εγγράφονται στον λίθο.
Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο σε δύο γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά), ξεναγήσεις για το κοινό, ομιλίες ειδικών από όλο τον κόσμο, εκπαιδευτικά προγράμματα απευθυνόμενα σε σχολικά και ειδικά ακροατήρια, παραγωγή φιλμογραφικού υλικού και μία πρωτότυπη απτική εμπειρία για τη διάχυση της γνώσης στο ευρύ κοινό. Η έκθεση που στεγάζεται στο Μουσείο Μπενάκη στην Κουμπάρη ολοκληρώνεται στις 7 Ιανουαρίου.
